Mythe: Glutenvrij Is Gezonder Voor Iedereen

Gluten = eiwit

Gluten is een groep eiwitten die voorkomt in: • Tarwe (belangrijkste bron) • Rogge • Gerst • Spelt (oude tarwesoort) • Kamut

Wat doet gluten? • Geeft elasticiteit aan deeg • Zorgt dat brood luchtig wordt • Houdt producten bij elkaar (bindmiddel) • Structuur in gebak

Waar zit gluten in? • Brood (tarwe, rogge, spelt) • Pasta • Koekjes, cakes, gebak • Pizza • Bier (gerst) • Veel sauzen (verdikkingsmiddel) • Bewerkte producten (verborgen gluten)

---

Natuurlijk glutenvrij:

• Rijst (wit en bruin)
• Quinoa
• Boekweit
• Maïs
• Gierst, amarant, teff
• Aardappelen
• Alle groenten en fruit
• Vlees, vis, eieren
• Zuivel
• Peulvruchten
• Noten en zaden

1. Coeliakie (1% van bevolking)

Wat is het? • Auto-immuunziekte • Lichaam valt eigen darmslijmvlies aan bij gluten-inname • Genetische aanleg

Symptomen: • Buikpijn, diarree, obstipatie • Gewichtsverlies • Vermoeidheid • Bloedarmoede (ijzertekort) • Huiduitslag (dermatitis herpetiformis) • Botontkalking (calcium malabsorptie)

Diagnose: • Bloedtest (antistoffen) • Darmbiopt (beschadiging darmslijmvlies) • Nooit zelf diagnose stellen!

Behandeling: • 100% glutenvrij dieet (levenslang) • Geen uitzonderingen (ook geen kruimel) • Darm herstelt zich na 6-12 maanden • Strikte naleving essentieel

---

2. Tarweallergie (0,1% bevolking)

• Allergie voor tarwe-eiwitten (niet alleen gluten)
• Immuunreactie (IgE antistoffen)
• Symptomen: huiduitslag, jeuk, zwelling, ernstig: anafylaxie
• Diagnose: allergietest
• Behandeling: vermijden van tarwe (andere granen vaak wel OK)

---

3. Niet-coeliakie glutengevoeligheid (?% - onduidelijk)

• Geen coeliakie of allergie
• Maar: klachten na gluten eten
• Symptomen: buikpijn, vermoeidheid, hoofdpijn
• **Controversieel:** niet goed gedefinieerd, lastig te diagnosticeren
• Mogelijk niet gluten, maar FODMAPs (fermenteerbare koolhydraten in tarwe)
• Diagnose: uitsluiting (coeliakie en allergie uitgesloten)
• Behandeling: vermijden of beperken gluten

Kanttekening: Veel mensen die denken glutengevoelig te zijn, hebben andere oorzaken: • IBS (prikkelbare darm syndroom) • FODMAP-intolerantie • Te snel eten, stress • Placebo/nocebo effect

---

Voor 98-99% van mensen is gluten NIET problematisch!

Claim: 'Gluten veroorzaakt ontstekingen, gewichtstoename, vermoeidheid en is ongezond voor iedereen.'

Waarheid: ❌ Geen wetenschappelijk bewijs voor deze claim bij mensen ZONDER coeliakie/allergie

---

Wat zegt de wetenschap?

American College of Gastroenterology: • Geen bewijs dat gluten schadelijk is voor mensen zonder coeliakie • Glutenvrij dieet niet gezonder voor algemene bevolking

Harvard Medical School: • Glutenvrij kan leiden tot tekorten (vezels, B-vitamines, ijzer) • Glutenvrije producten vaak ONGEZONDER (meer suiker, vet, additieven) • Volkoren tarwe is voedzaam en gezond

British Dietetic Association: • 'Gluten-free' zonder medische reden is hype, geen gezondheidsadvies • Kan leiden tot ongezonde keuzes en tekorten

---

Studies:

Studie 2017 (BMJ): • 110.000 deelnemers, 26 jaar follow-up • Conclusie: Glutenvrij dieet verhoogt GEEN gezondheid bij mensen zonder coeliakie • Zelfs: mogelijk verhoogd risico op diabetes type 2 (door minder volkoren)

Meta-analyse 2018: • Geen voordelen van glutenvrij voor niet-coeliakiepatiënten • Wel nadelen: duurder, minder smakelijk, sociale beperkingen

---

Conclusie: ✅ Glutenvrij is essentieel voor coeliakie ❌ Glutenvrij is NIET gezonder voor mensen zonder medische reden

Nadeel 1: Nutritionele tekorten

Volkoren tarwe bevat: • Vezels (7g per 100g) • B-vitamines (B1, B2, B3, foliumzuur) • IJzer, magnesium, zink • Selenium

Glutenvrije alternatieven (rijstmeel, maïsmeel): • Minder vezels (2-3g per 100g) • Minder B-vitamines • Minder mineralen • Vaak geraffineerd (witte rijstmeel)

Gevolg: • Vezelinname daalt (verstopping, slechter voor darm) • Mogelijk tekorten aan ijzer, B-vitamines • Minder voedzaam

---

Nadeel 2: Glutenvrije producten zijn vaak ONGEZONDER

Glutenvrije producten bevatten vaak: • Meer suiker (voor smaak) • Meer vet (voor textuur) • Meer zout • Meer additieven (bindmiddelen, verdikkingsmiddelen) • Meer calorieën

Voorbeeld vergelijking:

Normaal volkoren brood (100g): • Calorieën: 247 kcal • Vezels: 7g • Suiker: 3g • Ingrediënten: 5-6

Glutenvrij brood (100g): • Calorieën: 270 kcal • Vezels: 3g • Suiker: 6g • Ingrediënten: 15-20 (veel additieven)

→ Glutenvrij brood is MINDER gezond!

---

Nadeel 3: Veel duurder

• Glutenvrij brood: €4-7 vs normaal €2-3
• Glutenvrije pasta: €3-5 vs normaal €1-2
• Glutenvrije koekjes: €4-6 vs normaal €2-3

→ 2-3x duurder voor minder voedingswaarde

---

Nadeel 4: Sociale beperking

• Moeilijk eten bij vrienden/familie
• Beperkte keuze in restaurants
• Reizen wordt lastiger
• Gevoel van isolatie

---

Nadeel 5: Valse veiligheid

• Mensen denken: glutenvrij = automatisch gezond
• Eten glutenvrije koekjes in plaats van fruit
• Glutenvrije brownies blijven brownies (suiker, vet)

---

Nadeel 6: Mogelijk verhoogd risico diabetes type 2

Harvard studie (2017): • Mensen die volkoren tarwe vermijden → meer diabetes type 2 • Waarom? Volkoren beschermt tegen diabetes • Glutenvrije alternatieven (witte rijst) hebben HOGERE glycemische index • Minder vezels = slechtere bloedsuikercontrole

Reden 1: Marketing en geld

• Glutenvrije markt = $5 miljard (wereldwijd)
• Hoge winstmarges
• 'Gluten-free' als premium label
• Influencers promoten (commissie)

---

Reden 2: Beroemdheden

• Gwyneth Paltrow, Novak Djokovic, Miley Cyrus
• Beweren zich beter te voelen zonder gluten
• Fans volgen blind
• Maar: anekdotisch bewijs ≠ wetenschap

---

Reden 3: Verwarring met coeliakie

• Mensen horen over coeliakie
• Denken: 'gluten moet slecht zijn voor iedereen'
• Generalisatie van specifieke aandoening

---

Reden 4: Mensen voelen zich beter (maar niet door gluten)

Waarom voelen sommigen zich beter na glutenvrij?

A) Ze eten gezonder algemeen: • Stop met pizza, pasta, koekjes, brood • Eten meer groenten, fruit, vlees, vis • Gewichtsverlies door minder calorieën (niet door gluten) • Dit kun je ZONDER glutenvrij ook!

B) Placebo effect: • Verwachten beter te voelen • Hersenen maken het waar • Krachtig effect, maar betekent niet dat gluten slecht is

C) Ze hadden al IBS of FODMAP-intolerantie: • Tarwe bevat FODMAPs (fermenteerbare koolhydraten) • Dit, niet gluten, veroorzaakt klachten • Low-FODMAP dieet helpt (maar hoeft niet 100% glutenvrij)

D) Ze aten te veel geraffineerde koolhydraten: • Te veel wit brood, pasta • Overstap naar glutenvrij = minder geraffineerd • Oplossing: volkoren eten, niet glutenvrij

---

Reden 5: 'Gluten = modern kwaad' narratief

• 'Onze voorouders aten geen gluten'
• Paleodiet propaganda
• **Waarheid:** Mensen eten graan al 10.000+ jaar
• Gluten is niet nieuw

1. Gediagnosticeerde coeliakie ✅ Absoluut noodzakelijk ✅ 100% glutenvrij, levenslang ✅ Onder begeleiding diëtist

---

2. Tarweallergie ✅ Vermijd tarwe ✅ Andere granen (rogge, gerst) vaak wel OK ✅ Test met allergoloog

---

3. IBS en FODMAP-intolerantie ⚠️ Mogelijk baat bij LOW-FODMAP dieet ⚠️ Dit is NIET hetzelfde als glutenvrij ⚠️ Sommige glutenrijke producten zijn hoog-FODMAP (tarwe) ⚠️ Maar rijst, volkoren haver, spelt zijn laag-FODMAP EN glutenrijk ⚠️ Werk met diëtist (low-FODMAP is tijdelijk, niet permanent)

---

4. Niet-coeliakie glutengevoeligheid (controversieel) ⚠️ Als ECHT gediagnosticeerd (coeliakie en allergie uitgesloten) ⚠️ Probeer eerst low-FODMAP (vaak effectiever) ⚠️ Test onder begeleiding ⚠️ Veel 'zelfgediagnosticeerden' hebben andere oorzaken

---

Voor 98%+ van mensen: GEEN reden om glutenvrij te gaan!

In plaats van glutenvrij:

1. Kies volkoren boven wit • Volkoren tarwebrood > wit brood • Volkoren pasta > witte pasta • Bruine rijst > witte rijst (glutenvrij, maar volkoren!) • Meer vezels, vitamines, mineralen

---

2. Beperk geraffineerde koolhydraten • Minder wit brood, witte pasta • Minder koekjes, cakes (gluten of niet!) • Dit helpt meer dan glutenvrij

---

3. Eet gevarieerd • Niet alleen tarwe • Ook rijst, quinoa, boekweit, haver, aardappelen • Variatie in granen = variatie in voedingsstoffen • Hoeft niet glutenvrij te zijn

---

4. Meer groenten, fruit, peulvruchten • Natuurlijk glutenvrij • Maar niet daarom, gewoon omdat ze gezond zijn • Focus op hele, onbewerkte producten

---

5. Als je klachten hebt: ga naar arts • Niet zelf glutenvrij proberen • Eerst testen op coeliakie (VOOR je glutenvrij gaat!) • Test niet betrouwbaar als je al glutenvrij eet • Laat onderzoeken wat echte oorzaak is

---

6. Lees labels • Veel producten zijn van nature glutenvrij • Fruit, groenten, vlees, vis, eieren, peulvruchten, rijst • Je hoeft geen dure 'glutenvrij' labels te kopen • Gewoon onbewerkte producten eten

---

7. Focus op TOTAAL voedingspatroon • Niet op 1 component (gluten) • Gezond eten = balans, variatie, matigheid • Niet extremen (alles vermijden)

Glutenhoudend (gezond bij geen coeliakie):

• Volkoren tarwebrood (vezels, B-vitamines)
• Volkoren pasta (vezels, langzame energie)
• Havermout (beta-glucanen, hart-gezond)
• - Let op: zuivere haver is glutenvrij, maar vaak kruisbesmetting
• Speltbrood (oude graansoort, rijk aan nutriënten)
• Roggebrood (veel vezels)

---

Glutenvrij (ook gezond):

• Bruine rijst (volkoren, vezels)
• Quinoa (compleet eiwit, mineralen)
• Boekweit (rijk aan magnesium)
• Gierst (ijzer, B-vitamines)
• Amarant (calcium, ijzer)
• Teff (calcium, ijzer)
• Aardappelen (kalium, vitamine C)

---

Mix het:

• Maandag: Volkoren pasta
• Dinsdag: Bruine rijst
• Woensdag: Quinoa
• Donderdag: Aardappelen
• Vrijdag: Volkoren brood
• Weekend: Varieer

→ Variatie zonder dat alles glutenvrij hoeft → Beste van beide werelden